汉语BeaLingua

是　[shì]　(ზმნა.) ყოფნა (ვარ, ხარ, არის; ვართ, ხართ, არიან და.ა.შ.) [HSK 1]
是　[shì]　I (კავშირი. კავშირზმნა)
1) შედგენილი (მაკავშირებელი) შემასმენლის მაკავშირებელი (ზმნური) სიტყვა; ქართულად ითარგმნება, როგორც: „[რაღაცა]…ა“, „(ვარ, ხარ) …ა[რის]“ და.ა.შ.
a) წინადადების ორ სახელით (არსებითი, ნაცვალ, რიცხვითი და.ა.შ. სახელი) ნაწილს შორის: 是 გამოიყენება ერთგვარობის, არსებობის (ან 不 -სთან ერთად მისი უარყოფის) საჩვენებლად
- 阿Q正传的作者是鲁迅　- „ა ქიუს ნამდვილი ამბავის“ ავტორი-ა[რის] ლუ სინ-ი
- 这个人是他的父亲　- ეს ადამიანი არის მისი მამა
- 那是谁?　- ეს ვინაა? ეს ვინ არის? (სიტყ. ეს არის ვინ?)
- 春天不是秋天　- ზაფხული [ეს] არ არის შემოდგომა
b) წინადადების ორ სახელით (არსებითი, ნაცვალ, რიცხვითი და.ა.შ. სახელი) ნაწილს შორის: 是 გამოიყენება პირველი სახელის იმ კატეგორიისადმი მიკუთვნების შესახებ, რომელსაც გამოხატავს მეორე
- 鸟是动物　- ჩიტი ცხოველი-ა
- 长江是中国的一条大河　- იანძი არის ჩინეთის [ერთი] დიდი მდინარე
c) წინადადების სახელით წევრებს შორის გამოხატავს სხვადასხვანაირ დამოკიდებულებებს, 是 უჩვენებს, რომ დაკავშირებული (დამახასიათებელი) სახელი მიუთითებს, ქვემდებარით გამოხატული ცნების თვისებაზე
- 我是一片好心　- მე ვარ [თვით] სრული კეთილგანწყობა
- 咱们是好汉一言, 快马一鞭　- მე და შენ „კარგ ვაჟკაცს ერთი სიტყვა, სწრაფ ცხენს ერთი მათრახი“ - ვართ
d) კავშირი. 是 შეუძლია დააკავშიროს მოქმედების ადგილის ან მოქმედების დროის აღმნიშვნელი სახელები და იმ ადგილას (დროში) მყოფი ნივთები
- 院子里是冬天, 屋子里是春天　- ეზოში ზამთარი-ა, სახლში(ოთახებში) ზაფხული-ა
- 宿舍前面是花园　- პანსიონის წინ ყვავილების ბაღია
- 柜子里面都是书　- კარადაში წიგნებია
- 满身是汗　- მთლიანად ოფლში ვარ (გაოფლიანებული ვარ)
- 今天是我们最后的一堂课　- დღეს არის ჩვენი საბოლოო გაკვეთილი
e) წინადადების სახელით წევრებს შორის აკავშირებს ადგილის ნაცვალსახელთან 是 შეუძლია შეცვალოს ზმნური მაკავშირებლები ((მაგ.) 为, 作, 当); …ს სახით, …ს ნაცვლად, …ს მაგივრად (მიღება, აღქმა, ჩათვლა, მიჩნევა) და.ა.შ.
- 我们认为工人阶级是新社会的主人　- ჩვენ მივიჩნევთ რომ მუშათა კლასი არის ახალი საზოგადოების ბატონი (უფროსი)
- 小孩当蝙蝠是鸟　- ბავშვი თვლის რომ ღამურა იგივეა რაც ფრინველი
2) აკავშირებს რა წინადადების ქვემდებარეს მასთან მიბმულ ელემენტთან (არსებით სახელთან, ზედსართავ სახელთან, ზმნასთან), რომელიც გაფორმებულია დამხმარე მორფემით - 的, კავშირზმნა 是 უჩვენებს, რომ მიბმული ელემენტი გამოხატავს ქვემდებარის ნიშნებს, მათ შორის:
а) კუთვნილებითი ნიშანი
- 这本书是我父亲的　- ეს [ეგზემპლარი] წიგნი, მამაჩემისაა (ეს წიგნი არის მამაჩემის)
b) თვისობრივი მახასიათებელი, კატეგორიის მაჩვენებელი (სახესხვაობა), რომელსაც განეკუთვნება ქვემდებარით გამოხატული საგანი
- 这座桥是铁的　- ეს ხიდი, რკინისაა
- 这个古董是假的　- ეს ანტიკვარული ნივთი - ყალბია (არის ყალბი)
- 才买的墨是红的　- ეს-ესაა ნაყიდი ტუში წითელია (არის წითელი)
c) თუ დაკავშირებული ელემენტი გამოხატულია ზედსართავი სახელით ან ზმნით, კონსტრუქცია 是…的 - გამოიყენება, რათა ხაზი გავუსვათ მთელ ნათქვამს, ამასთანავე კავშირზმნა 是 - ხშირად გამოითქმის მახვილით
- 他是到过上海的　- ის არის ნამყოფი შანხაიში
- 我是来看他的　- მე მოვედი მის სანახავად (სიტყ. მე მოვედი სანახავად მისი)
d) თუ დაკავშირებული ელემენტი ბოლოში გაფორმებულია 的 - დამხმარე მორფემით, ქართულ ენაზე წინადადების თარგმნა, როგორც წესი ხდება ვნებითი გვარით
- 这篇文章是他写的　- ეს სტატია არის მის მიერ დაწერილი
- 这一身皮袄是谁买的?　- ეს შუბა ვის მიერ არის ნაყიდი?
- 钱是他花的　- (ეს) ფული არის მის მიერ დახარჯული (ფული მან დახარჯა)
3) თუ 是 - მეორდება სხვადასხვა დაკავშირებულ ელემენტებთან, აწარმოებს ალტერნატიულ კითხვით წინადადებას „A თუ B…“; „ან A, ანდა B…“ (იხ. ქვემოთ, VIII, 1)
- 下的是雨是雹子?　- რა მოდის? წვიმა თუ სეტყვა?
- 你是吃面, 是吃饭?　- შენ რას შეჭამ? ვერმიშელს თუ ბრინჯს?
- 茶碗是你打的, 是他打的呢？　- ჩაის ფინჯანი შენ გატეხე, თუ მან გატეხა? (ჩაის ფინჯანი შენი გატეხილია, [თუ] მისი გატეხილია?)
4) აკავშირებს რა ორ ერთგვაროვან სიტყვას (არსებით სახელებს, ზედსართავ სახელებს, ზმნებს), კავშირზმნა 是 - წარმოითქმება მახვილით და ხაზს უსვამს იმას, რომ წინადადების დანარჩენი ნაწილი ასახავს შედარება-დაპირისპირებას და მოცემული ნაწილის საწინააღმდეგო აზრს გამოხატავს. რეკომენდირებულია ვთარგმნოთ: „თუმცა [არის, მაგრამ]…“; „კი არის, ოღონდ…“; „…[მაგრამ] სიმართლე ითქვას“; და მსგავსი კონსტრუქციებით.
- 诗是好诗, 就是长了 (chángle) 点　- ლექსად კარგი ლექსია, ერთი ეგ არის, რომ გრძელია
- 东西旧是旧, 可是还能用　- ნივთი ძველად ძველია (კი ძველია), მაგრამ ჯერ კიდევ შესაძლებელია გამოყენება
- 我去是要去, 可是不在那里吃饭　- მე წავლით კი წავალ, მაგრამ მანდ არ [შე]ვჭამ
- 听是听懂了, 不过…　- გაგებით ((სიტყ.) მოსმენა) - კი გავიგე, მაგრამ…
5) აერთებს რა ორ ერთნაირ სიტყვას, ან ორ ერთნაირ სიტყვათშეთანხმებას, კავშირზმნა 是 მიუთითებს, სხვა წყვილთან კავშირის არქონაზე:
- 去年是去年, 今年是今年, 你当年年一个样呢!　- შარშანდელი წელი - შარშანდელი წელი-ა; წლევანდელი-წელი - წლევანდელი-ა. შენ ხომ არ თვლი, რომ ყველა წელი ერთნაირია?!
- 敌是敌, 友是友, 必须分清敌我的界限　- მტერი-მტერია, [და] მეგობარი-მეგობარი, აუცილებლად უნდა ზუსტად განვასხვავოთ მტერს და ჩვენ(იანებ)ს შორის გამყოფი დავადგინოთ
6) უარყოფით ფორმაში (უარყოფით ნაწილაკთან ერთად) 不是 - კითხვითი წინადადების ბოლოში, კავშირზმნა 是 - ს შეუძლია გამოვიდეს ძირითადი ზმნა-შემასმენლის უარყოფითი ფორმის ფუნქციის მატარებლად
- 你刚才看见书桌上有一对玻璃镇纸不是?　- შენ ეხლახანს მაგიდაზე მინის წყვილი პრესპაპიე ხომ არ გინახია? (სიტყ. შენ ერთი წუთის წინ ნახე მერხზე ერთი წყვილი მინის პრეს-პაპიე არ იყო?)
7) ძველ-ჩინურ და ძველ სალიტერატურო ენაზე 是 - შედის შედგენილი შემასმენლის შემადგენლობაში, შემდეგი მნიშვნელობებით: „არის“, „წარმოადგენს“ და ხაზს უსვამს 是 - ს შემდეგ მდგარი ქვემდებარის საწყის (ბუნებრივ) თვისებას
- 钧是人也, 或为大人, 或为小人, 何也?　- (დაბადებისას) ერთნაირია ხალხი, ერთნი ხდებიან დიდი ადამიანები, მეორენი პატარა ადამიანები, ეს რითი აიხსნება?
II (ნაწილაკი)
1) 是 - საწყისი ნაწილაკი, წინადადების დასაწყისში: „კი [მაგრამ]…“, „ეს [ხომ]…“, „ზუსტად ამიტომ…“, „სწორედ (რომ)…“ და.ა.შ. - გამოყოფს წინადადების ქვემდებარეს
- 是谁告诉你?　- კი მაგრამ, ვინ გითხრა შენ?
- 是我疏忽了, 请你原谅!　- [სწორედ, რომ] ეს ჩემი დაუდევრობაა (შეცდომაა), გთხოვთ [მე] მაპატიოთ!
- 是国防战士日日夜夜地保卫着祖国, 咱们才能过幸福的日子　- ведь это бойцы — защитники государства денно и нощно охраняют нашу Родину, и мы только благодаря этому можем вести счастливую жизнь
Примечание: в отрицательной форме (不是) перед подлежащим в этом случае рекомендуется перевод: не то чтобы...
- 不是不想来, 是事情多, 分不开身啊 не то чтобы я не хотел прийти: дел у меня много, никак не мог выбраться
2) перед сказуемым частица 是 подчёркивает утвердительный (перед отрицанием — отрицательный) характер высказывания (ქართულად შეიძლება ითარგმნოს „რომ“, „რომელიც“ - სიტყვებით)
- 酒是喝够了 вина выпили достаточно
- 东西是好, 价钱也不贵 вещь действительно хороша, да и цена ей недорогая
- 毛病是找出来了, 现在的问题是怎样来改正 недостаток обнаружен; теперь — вопрос, как его исправить
- 我一调查, 他那天是没去 как я установил, он в тот день туда не ходил
3) (сев. -зап. диал.) на конце вопросительного предложения ставится( вм.) 吗
- 你尽劳苦一天, 黑夜还不好好睡是? весь день работал не щадя сил, а теперь ещё и поздней ночью не спишь как следует?
- 你不给你儿子定亲个媳妇是? разве ты не сосватал жену для своего сына?
III (ნაცვალსახელი)
1) (ეპისტ. სამწერლობო.) ეს…; ასეთი…
- 是岁　- ეს წელი
- 是心　- ასეთი განწყობა…, ასეთი ფსიქოლოგია…
- 是母是子岂易得者哉　- ნუთუ ასეთი დედის (და) ასეთი შვილის პოვნა ადვილია?! (სიტყ. ასეთი დედა (და) ასეთი შვილი-ს ნუთუ ადვილია პოვნა?!)
2) (книжн.) это; выступает в функции подлежащего предложения, часто дублирует стоящее выше подлежащее, выраженное словосочетанием
- 是非君之道 это не есть путь совершенного человека
- 是非尔所知 это тебе знать не дано
- 知之为知之, 不知为不知, 是知也 знать и считать, что знаешь, или не знать и считать, что не знаешь, — это и есть [подлинное] знание
- 以不教民战, 是谓弃之也 идти с необученным народом воевать — это значит предать его
- 恶 (wù ) 辱而居不仁, 是犹恶 (wù ) 湿而居下也 ненавидеть позор и вместе с тем не быть гуманным — это всё равно, что ненавидеть сырость и поселиться в низине
3) (книжн.) данный, какой-то; тот или другой; тот, о котором речь, определённый
- 子于是日哭则不歌 если Учитель (Конфуций) в такой-то день плакал, то он [в этот день] уже не пел
- 夫子至于是邦也, 必问其政 когда Учитель приезжал в то или иное княжество, он непременно спрашивал, как оно управляется
4) (книжн.) перед глаголом — инверсированное дополнение его, это, от этого
- 周有大赉, 善人是富 Дом Чжоу шлёт щедрые дары, лучшие люди от них богатеют
- 是伐是肆, 是绝是忽 На них шёл походом, и их поразил, И их уничтожил, и их истребил...
- 万民是若 (ruò ) и все народы с этим согласились
Примечание: перед некоторыми глаголами ((напр.) 谓 называть, говорить) инверсированное дополнение 是 отделяется от сказуемого посредством служебного слова 之 по общим правилам
- 是之不忧 не горевать об этом
- 是之谓大同 назову это великим Единением
- 是之谓不知务 это назову непониманием самого главного
- 是诗也, 非是之谓 в этой песне Шицзин говорит не об этом
5) любой, какой угодно, всякий
- 是花寒不芳, 此花寒独香 Любой цветок на холоду не пахнет. Один лишь этот цвет в мороз благоухает
- 是英雄为公奔走 всякий герой всегда отдаётся целиком общему делу
6) какой?; насколько?; как?
- 他年纪是大小? как велик его возраст?
- 姓是名谁? как фамилия, как имя?
- 饭又不是调 (tiáo ) рис никак не сдобрен (ничем не приправлен)
IV (существительное)
1) правда, истина, реальность; правильность, правота
- 立是废非 утвердить правду и уничтожить ложь
- 贵是而同今古 ценить истину и объединить в этом современность и древность
- 是非分明 правда и кривда различаются ясно
2) основа; основной принцип, принцип бытия
- 国是 основы государственного бытия, основные принципы политики государства
V (прилагательное/наречие)
1) верный, правильный, истинный; верно, правильно
- 此是则彼非, 此非则彼是 если это верно, — значит неверно то; если же это неверно, — значит верно то
- 偃之言是也! слова Яня верны (правильны) !
- 说得很是啊! сказано совершенно верно!
2) подходящий [к]; пригодный [для]; нужный [для]
- 他想得很是路 он придумал подходящий способ (правильный путь)
- 这场雨下的是时候 этот дождь весьма своевременен
- 衣服作得是样 это платье сшито по хорошему фасону
3) (новокит.) обязательный; непременно, обязательно
- 是须休怕怖 непременно нужно перестать бояться
- 你是必拴口儿 ты непременно должен завязать свой рот (ничего не говорить)
VI (глагол)
1) * считать правильным, одобрять; принимать ((напр.) совет); принимать в соображение (во внимание)
- 其所是焉, 诚美 то, что он считает здесь правильным, — поистине прекрасно!
- 王弗是 ван не принял этого [во внимание] (не счёл это правильным)
2) * сверять, править ((напр.) рукопись)
- 诏五经博士是正文字 повелеть учёным, работающим над Пятикнижием, править текст
3) * (вм.) 眂, 视 (смотреть, видеть)
4) (новокит.) пробовать, пытаться
- 你是猜 попытайся угадать
- 开窗是看时, 果是情人至 Когда, раскрыв окно, взглянуть я попыталась, — действительно пришёл ко мне любимый!
5) * быть должным, следовать (модальный глагол)
- 天地之经而民是则之 непреложные законы Неба и Земли, и народ должен взять их себе за правило
VII (შორისდებული)
1) დიახ!, ეგრეა!
- 他已经到了吗? 是, 到了　- მან უკვე მოაღწია (მოვიდა)? — დიახ, მოვიდა!
2) (სამხ.) არის! (გასაგებია!)
- 是, 首长同志　- არის! უფროსო (სიტყ. უფროსო ამხანაგო)
VIII (კავშ.)
1) თუ
- 你去是不去?　- შენ წახვალ, თუ არ წახვალ?
2) (новокит.) хотя
- 是费了些精神, 一夜欢娱正了本 хотя и пришлось затратить некоторые душевные силы, однако целая ночь радости их окупила
3) * противительный союз однако
- 直不百步耳, 是亦走也 правда, лишь не на сто шагов, однако [они] тоже бежали!
4) * союз следствия отсюда, поэтому
- 桑土既蚕, 是降丘宅土 поскольку тутовая рассада стала выкармливать шелковичных червей, поэтому [люди] спустились с холмов и стали селиться в низинах
IX (საკუთარი სახელი)
ში (გვარი)
X (სიტყვასაწარმოებელი სუფიქსი)
მრავალი ზმნიზედის და კავშირის საწარმოებელი სუფიქსი (მაგ.)
- 还是 всё-таки, всё ещё, всё же
- 倒是 тем не менее, напротив
- 可是 но, однако
- 但是 однако
- 虽是 хотя
- 真是 действительно
- 如(若)是 если
- 便(就)是 именно
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[HSK 9]
是吗　是嗎　[shì ma]　(გამოთ.) მართლა? ასეა? ნამდვილად? და.ა.შ. [HSK 9]
是否　[shì fǒu]　(შორის.) ხომ, განა, ნუთუ; ხო თუ არა…, ნუთუ არ… [HSK 4]
是啊　[shì’a]　(შორის.) ასეა! დიახ! კარგი! აჰა! [HSK 8]
是的　[shìde]　(შორის.) 1)კი, ხო, დიახ 2)ასეა [HSK 8]
是非　[shì fēi]　(არს.) 1)ტყუილ-მართალი, მართალი და ტყუილი 2)ხო და არა; მომხრე და მოწინააღმდეგე; დადებითი და უარყოფითი; სწორი და მცდარი და.ა.შ. (ზმნა.) 3)ტყუილის სიმართლედ გასაღება, სიბოროტის გამართლება 4)კამათი, ჩხუბი, კინკლაობა, დავა [HSK 6]
不是　[bù shì]　(ნაწ.) არ…, არ ვარ…, არ ხარ…, არ არის… (და.ა.შ.) [HSK 8]
不是　[bùshi]　(არს.) (იურ.) 1)შეცდომა, დანაშაული 2)ბრალი [HSK 8]
不是事　[bùshì shì]　(გამოთ.) მიუღებელია, დაუშვებელია, არ გამოდგება, არ წავა და.ა.შ. [HSK 8]
不是吗　不是嗎　[bùshì ma]　(გამოთ.) ასე არ არის?! [HSK 8]
不是而是　[bùshì érshì]　(გამოთ.) ისეც კი არ არის, რომ… [HSK 8]
于是　於是　[yú shì]　(გამოთ. შორის.) და მაშინ, ამის შემდეგ, …ს შედეგად, ამის შედეგად, მაშასადამე, აქ კი…, აქ უკვე…, ამიტომ, ასეთნაირად და.ა.შ. [HSK 4]
似是而非　[sì shì ér fēi]　(გამოთ.) სიმართლის მსგავსი ტყუილი; შესახედავად სიმართლე, რეალურად ტყუილი; მატყუარა, მაცდური, პარადოქსალური [HSK 8]
但是　[dàn shì]　(შორის.) მაგრამ, მაინც, ოღონდ [HSK 2]
倒是　[dàoshi]　(ზმნიზედა.) 1)მოლოდინის საწინააღმდეგოდ 2)ფაქტობრივად, სინამდვილეში 3)მეორეს მხრივ, ოღონდ, თუმცა, თუმცაღა და.ა.შ. [HSK 8]
再就是　[zài jiùshì]　(შორის.) აგრეთვე, ასევე, უფრო მეტიც, ამასთანავე და.ა.შ. [HSK 9]
凡是　[fán shì]　(ზედ.) თითოეული, თვითოეული, ნებისმიერი, ყველა და.ა.შ. [HSK 6]
却是　卻是　[quèshì]　(ზმნიზედა.) 1)თუმცა, მიუხედავად ამისა…, და მაინც… 2)ფაქტობრივად; ფაქტიურად; ფაქტია, რომ…; სინამდვილეში; ნამდვილად; აღმოჩნდა, რომ…; თურმე… და.ა.შ. [HSK 8]
只是　[zhǐshì]　(ზმნიზედა.) მხოლოდ; მხოლოდდამხოლოდ; მხოლოდ იმიტომ, რომ… [HSK 8]
可不是　[kěbushì]　(გამოთ.) (შორის.) ზუსტად ეგრეა, ზუსტად, ნამდვილად [HSK 8]
可是　[kě shì]　(ნაწ.) 1)მაგრამ 2)(ხაზგასმისას) …ხომ, ცხადია…, სინამდვილეში… [HSK 4]
头头是道　頭頭是道　[tóutóu shìdào]　(გამოთ.) ყველაფერი სწორია, ყველაფერი დამაჯერებელია, თავიდათავი არის მართალი [HSK 8]
实事求是　實事求是　[shí shì qiú shì]　(გამოთ.) ფაქტებზე დაფუძნებით სიმართლის ძიება; პრაქტიკულად და რეალისტად ყოფნა; ფაქტებზე დაფუძნებული; საქმიანი, რეალისტური [HSK 6]
就是　[jiùshì]　(ზმნიზედა.) 1)…ანუ, ესე იგი…, თვით…, ზუსტად ეს [არის]…; სწორედ ეს [არის]… 2)სწორედ ასეა; ზუსტად ეგრეა; სრულიად მართალია (ხანდახან ორმაგდება: 就是就是) 3)მხოლოდ [არის]…; იგივეა რაც…; ერთი ეგ არის, რომ… და.ა.შ. [HSK 8]
就是说　就是說　[jiùshì shuō]　(ნაწ.) სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ; ანუ…; ესე იგი…; სხვანაირად რომ ვთქვათ და.ა.შ. [HSK 8]
总是　總是　[zǒng shì]　(ზედ.) 1)ყოველთვის 2)რა თქმა უნდა, უეჭველად, საერთო ჯამში და.ა.შ. [HSK 3]
我也是　[wǒ yě shì]　(გამოთ.) მეც ასევე [HSK 9]
或是　[huòshì]　(კავშ.) 1)ან…; ანდა… 2)ან ის…, ან ეს…; ერთი ან მეორე 3)(გაორმაგებისას) და…, და… 4)შესაძლებელია…, შეიძლება… [HSK 8]
有的是　[yǒudeshì]　(ზედ.) საკმარისი, რამდენიც გინდა, სამყოფი [HSK 8]